«Οι κάτοικοι, ολιγάριθμοι και πολύ πτωχοί ισχυρίζονται επί τη βάσει παλαιάς παραδόσεως ότι εκεί εγεννήθη ο Όμηρος και δεικνύουν μίαν άμπελον ήτις λέγουν ότι του ανήκε, και την ονομάζουν δια τούτο άμπελον του Ομήρου». Με αυτά τα λόγια ξεκινούσε την περιγραφή του ο Γάλλος περιηγητής και ιστορικός Jean Dumont που πέρασε το 1690 από τον Ανάβατο. την καστρούπολη του Αιγαίου 16 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Χτισμένος σε έναν κωνικό βράχο 450 μέτρων πάνω από τη θάλασσα, απρόσιτος από τα νότια και δυτικά και με μια μόνο πρόσβαση από τα βόρεια ο Ανάβατος πήρε το όνομά του ακριβώς από την τοπογραφία του. Ανάβατος σημαίνει αυτός στον οποίο η ανάβαση είναι πρακτικά αδύνατη. Πράγματι, το ερειπωμένο εδώ και εγκαταλελειμμένο χωριό της Χίου είναι ένα φυσικό οχυρό το οποίο οι άνθρωποι ενίσχυσαν κατά τη διάρκεια των αιώνων, για να πάρει αυτή τη μορφή που σήμερα έχει.

Τα 400 σπίτια μέσα από τα τείχη ήταν στενά και κατασκευασμένα από τοπική πέτρα με επίπεδες ξύλινες σκεπές, χαμηλές πόρτες, μικροσκοπικά κυρτά παράθυρα και ξύλινες βεράντες. Ένα πραγματικό φρούριο που σκοπό είχε να προστατεύσει τους κατοίκους του από κάθε επιδρομέα. Κάτι που δεν στάθηκε εφικτό όταν στις φοβερές σφαγές του 1822 οι Αναβατούσοι όπως και άλλοι Χιώτες που είχαν καταφύγει εκεί εξολοθρεύτηκαν από τους Τούρκους. Η χρονολογία αυτή αποτελεί την έναρξη της παρακμής για τον Ανάβατο. Το χωριό όμως εγκαταλείφθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά το 1881 όταν ένας ισχυρός σεισμός ισοπέδωσε σχεδόν ολόκληρη τη Χίο.

Σήμερα το χωριό δεν κατοικείται αλλά παρά την ερήμωση παραμένει ένα από τα πιο ζωντανά και καλοδιατηρημένα αποτυπώματα αλλοτινών εποχών στον Ελλαδικό χώρο. Οι εργασίες αναστηλώσεων και ανασκαφής που πραγματοποιούνται στο κάστρο του χωριού τα τελευταία 20 χρόνια περίπου έφεραν στην επιφάνεια νομίσματα διαφόρων εποχών και δεκάδες θαμμένα σπίτια. Η εκκλησίας της Παναγιάς, έχει αναστηλωθεί και είναι επισκέψιμη ενώ και ο πυρήνας του Αναβάτου, ο πύργος του οποίου η μετεξέλιξη σε ναό των Ταξιαρχών σώζεται ακόμη, αποτελεί σημαντικό μνημείο του χωριού. Το χωριό πλέον είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένο, με ελάχιστους μόνιμους κατοίκους τον χειμώνα ωστόσο τα καλοδιατηρημένα καλντερίμια και σπίτια της καστροπολιτείας του Αναβάτου είναι χωρίς αμφιβολία το πιο σημαντικό αξιοθέατο της Χίου.