Ο ναός της Αλέας Αθηνάς είναι ο δεύτερος σε μέγεθος της Πελοποννήσου μετά το ναό του Ολυμπίου Διός στην Ολυμπία. Η σπουδαιότητά του για όλο τον αρχαίο κόσμο ήταν τεράστια. Το ιερό χτίστηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα, αλλά οι ανασκαφές έδειξαν πως υπήρχε στην ίδια θέση σπουδαίο μυκηναϊκό ιερό, πάλι αφιερωμένο σε θηλυκή θεότητα. Ο αρχαιότερος ναός πρέπει να καταστράφηκε από πυρκαγιά το 395 π.Χ.
Ο νεώτερος περικαλλής ναός είναι έργο του μεγάλου παριανού γλύπτη Σκόπα. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε μάρμαρο από τα Δολιανά και για τη θεμελίωση εντόπιος αμυγδαλόλιθος. Ο Σκόπας συνδύασε τους τρεις μεγάλους ρυθμούς της αρχαιότητας, Δωρικό, Κορινθιακό και Ιωνικό. Ο ναός υπήρξε μέγα άβατο, απροσπέλαστο στους αμύητους και προστατευόταν από ιερό άλσος.
Είναι από τους ναούς που εγκολπώνουν τα καινούρια θρησκευτικά ήθη. Έτσι ο βωμός των αιματηρών αρχέγονων θυσιών βρίσκεται απόμακρα ενώ το αναίμακτο θυσιαστήριο δεσπόζει. Ο ναός ήταν καταστόλιστος με σπουδαία αγάλματα της Αθηνάς, του Ασκληπιού και της Υγείας καθώς και πολλών άλλων θεών και ηρώων. Επίσης φυλασσόταν στο ιερό του το δέρμα και τα δόντια του μυθικού καλυδώνιου κάπρου. Ο Παυσανίας μας παραδίδει πως στη θέα αυτών των λειψάνων ο προσκυνητής καταλαμβανόταν από ανεξήγητους σπασμούς.
Αυτή η παράδοση μαζί με την ύπαρξη αγάλματος του Ασκληπιού και της Υγείας μας οδηγεί στο ότι ο ναός πρέπει να λειτουργούσε και ως θεραπευτήριο.
