Σήμερα είναι μια εντυπωσιακή μεν, ερειπωμένη δε καστροπολιτεία. Από την πρώτη κιόλας ματιά ακόμα και ο επισκέπτης που δεν γνωρίζει τίποτα για τον Μυστρά ή ο ξένος που δεν έχει ακούσει τίποτα για το Βυζάντιο, μπορεί να αντιληφθεί ότι εδώ κάτι σπουδαίο συνέβη, κάποιοι ξεχωριστοί άρχοντες πρέπει να έζησαν. Πράγματι, ο Μυστράς υπήρξε η μήτρα της δυναστείας των Παλαιολόγων, της τελευταίας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. Στο παλάτι του Μυστρά γεννήθηκαν και ανατράφηκαν οι τελευταίοι Έλληνες αυτοκράτορες του Βυζαντίου, οι οποίοι προσπάθησαν να αναστήσουν και να σώσουν την παρηκμασμένη αυτοκρατορία. Εδώ ορκίστηκε αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τρία χρόνια μόλις χρόνια πριν την άλωση της Πόλης.

Ο Μυστράς  απέχει έξι χιλιόμετρα από τη Σπάρτης και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του είναι ερειπωμένο. Ωστόσο έχουν αναστηλωθεί ορισμένα κτίσματα, όπως τα παλάτια, ενώ διατηρούνται σε καλή κατάσταση και αρκετοί ναοί. Ανάμεσά τους και ο καθεδρικός ναός του Αγίου Δημητρίου, στο δάπεδο του οποίου σώζεται ακόμα η μαρμάρινη πλάκα με τον δικέφαλο αετό, σύμβολο της δυναστείας των Παλαιολόγων. Σε εκείνο το σημείο στάθηκε το 1449, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος για να στεφθεί αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

Η ιστορία καστροπολιτείας του Μυστρά ξεκινά κάπου στα μέσα του 13ου αιώνα, όταν οι Φράγκοι κατέκτησαν ολοκληρωτικά την Πελοπόννησο. Το 1249, ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλαρδουίνος, ηγεμόνας της Αχαΐας, έδωσε εντολή να χτιστεί το κάστρο του στην ανατολική πλευρά του Ταϋγέτου, στην κορυφή ενός υψώματος, γνωστού ως Μυζυθράς. Η παραφθορά αυτού του ονόματος αδήγησε με την πάροδο του χρόνου στη λέξη Μυστράς.

Μετά την ήττα των Φράγκων, στην ιστορική μάχη της Πελαγονίας, κοντά στη σημερινή Καστοριά, το 1259, το κάστρο του Μυστρά παραχωρήθηκε στο Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο. Αρχικά αποτέλεσε έδρα του βυζαντινού στρατηγού της περιοχής και από τα μέσα του 14ου αιώνα ο Μυστράς ορίστηκε πρωτεύουσα της Βυζαντινής Πελοποννήσου. Έτσι δημιουργήθηκε το περίφημο Δεσποτάτο του Μωρέως. Πέρα από διοικητικό και πολιτικό κέντρο, ο Μυστράς υπήρξε εστία των γραμμάτων και των τεχνών για ολόκληρη την  Αυτοκρατορίας.

Μετά την πτώση της Πόλης το 1453, ο Μυστράς έμεινε ουσιαστικά το μόνο ελεύθερο κομμάτι της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το 1460 πέφτει στα χέρια των Τούρκων και ξεκινά η παρακμή της πολιτείας. Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε παραδόξως λίγο πριν την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό. Συγκεκριμένα, το 1825 ο Μυστράς  λεηλατήθηκε από τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ και από τότε σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Στη θέση του ιδρύθηκε ο νέος Μυστράς, το σημερινό ομώνυμο χωριό στους πρόποδες του λόφου, ενώ με την ίδρυση του ελληνικού κράτους και συγκεκριμένα το 1834, ο βασιλιάς Όθωνας θεμελίωσε τη νέα πόλη, τη Σπάρτη, γεγονός που οδήγησε και τους τελευταίους κατοίκους του Μυστρά να τον εγκαταλείψουν οριστικά.