Στις δεκαετίες 40, 50 οι άν-θρωποι του χωριού ζούσαν την φτώχεια, την στέρηση βα-σικών αγαθών (ψωμί, λάδι), χρήμα δεν κυκλοφορούσε, η οικονομία ήταν καθολικά ανταλλακτική (δίναμε μέλι και παίρναμε λάδι, η αμοιβή του μεροκάματου σε είδος).Η κατάσταση αυτή, ανά-γκαζε πολλούς Κρεμαστιώτες και Κρεμαστιώτισες να αναζη-τήσουν δουλειά στα πεδινά χωριά, « στο κάμπο», όπως λέγαμε τότε.Οι πιο συνηθισμένες εποχικές δουλειές, όπως τις ακούγαμε από τους μαγαλυ-τέρους ήταν «ο θέρος (Μά-η-Ιούνιο)», «οι ελιές (Οκτώ-βρη – Φλεβάρη)», «τα ρύζια (καλοκαίρι)». Τα καμποχώ-ρια που δούλευαν εποχικά οι περισσότεροι Κρεμαστιώ-τες ήταν: Απιδιά, Μπεζάνι (Γλυκόβρυση), τα χωριά του έλους (Bρύνικο, Βλαχιώτη, Ντουραλί, Σκάλα), Γούβες, Mολάοι, Καταβόθρα).Οι τσοπάνηδες του χω-ριού, μη έχοντας στη Κρε-μαστή μόνιμες εγκαταστά-σεις –μαντριά για την περί-οδο του χειμώνα (Οκτώβρη – Μάη), κατέβαιναν στα χει-μαδιά, που ήταν όλα τα κα-μποχώρια της επαρχίας μας. Θυμάμαι ότι η αμοιβή για το μάζεμα ελιάς και τον θέρο ήταν σε είδος με αναλογία έξι προς ένα (6 μερίδια ο εργο-δότης, 1 μερίδιο ο εργάτης). Το μεροκάματο στα ρύζια πληρωνόταν σε χρήμα. Συν-θήκες διαμονής – διατροφής δύσκολες. Το χειμώνα έμεναν σε αγροικίες και το καλοκαί-ρι «κάτω από τα αστέρια», με συντροφιά το όνειρο μιας κα-λύτερης ζωής, και την έγνοια να γυρίσουν στο χωριό, φέ-ροντας σε είδος τη πληρω-μή του μόχθου τους να αγκα-λιάσουν τα μικρά τους παι-διά, που τ’ άφησαν στο χωριό στη φροντίδα της γιαγιάς και του παππού, με κύρια τρο-φή τους το κρασόψωμο και τα λάχανα. Όταν γύριζαν οι μανά-δες στο χωριό, έφερναν και λίγα φρούτα, άγνωστα σε μας εκείνα τα χρόνια (πορτοκά-λια, πεπόνια, καρπούζια), που τα γευόμασταν με βου-λιμία αρπακτικού πουλιού. Οι παραπάνω μετακινή-σεις των Κρεμαστιωτών κάθε χρόνο, έφτιαξαν γνωριμίες, φιλίες και συγγένειες, με τους κατοίκους των χωριών που δούλευαν εποχικά και δημι-ούργησαν καλές προϋποθέ-σεις εσωτερικής μετανάστευ-σης τους. Η εργατικότητα, η συνέ-πεια, η τιμιότητα, η ευθύτη-τα και η εξυπνάδα των εργα-τών Κρεμαστιωτών θεμελίω-σαν γόνιμες εργασιακές συν-θήκες με τους εργοδότες και φιλική συμπεριφορά προς αυτούς από τους κατοίκους των χωριών στα οποία δού-λευαν εποχικά. Στις αρχές της 10ετίας του 50 άρχισε η μετανάστευση Κρεμαστιωτών σε μακρινές χώρες του εξωτερικού (Αμε-ρική, Καναδάς, Αυστραλία, Ν. Αμερική) και στην Αττική (Αθήνα – Πειραιά), η οποία σταδιακά διογκώθηκε και άρ-χισαν να φαίνονται τα πρώτα σημάδια αποδυνάμωσης της Κρεμαστής. Θυμάμαι έντονα τις σπα-ραξικάρδιες σκηνές του απο-χωρισμού και αποχαιρετι-σμού των ανθρώπων που έφευγαν για μακρινές, άγνω-στες νέες πατρίδες και εκεί-νων που έμεναν πίσω (γέρο-ντες γονείς) αναγκαστικά ή με επιλογή τους. Την ίδια περίοδο πολλοί Κρεμαστιώτες που είχαν σχε-τική δυνατότητα, λόγω της γνώσης και εμπειρίας των συνθηκών ζωής στα γύρω πεδινά χωριά πορεύτηκαν προς αυτά με την σιδερένια θέληση, με αυτοπεποίθηση και ελπίδα να φτιάξουν εκεί νέα νοικοκυριά και να ζή-σουν καλύτερα. Έτσι πολ-λοί Κρεμαστιώτες εγκατα-στάθηκαν στα περισσότερα χωριά του κάμπου με κυρι-ότερη επιλογή στην περιοχή Γλυκόβρυση – Αγιάννης και Απιδιά. Στους νέους τόπους που εγκαταστάθηκαν, γνώριζαν τους κατοίκους τους, ήξεραν τις τοπικές συνθήκες απασχό-λησης και παραγωγής, γιατί πριν μεταναστεύσουν, είχαν δουλέψει σε αυτούς εποχικά. Οι ντόπιοι κάτοικοι, ξέρο-ντας τις ικανότητες και τον χα-ρακτήρα των Κρεμαστιωτών (εργατικοί, συνεπείς, έντιμοι, έξυπνοι), τους δέχθηκαν στον τόπο τους με αγάπη και ενδι-αφέρον και έτσι γρήγορα δι-αμορφώθηκε νέα κοινωνία αλληλεγγύης, και συνεκτική. Οι Κρεμαστιώτες, μετανά-στες του κάμπου, πάλεψαν σκληρά, ίδρωσαν, πόνεσαν και έτσι πέτυχαν τους αρχι-κούς στόχους τους, για κα-λύτερη ζωή. Σήμερα πολλοί από τους συγχωριανούς μας είναι πε-τυχημένοι, επιχειρηματίες, έμποροι, βιοτέχνες παρα-γωγοί, γεωργοκτηνοτρόφοι, πρωτεύουν στη δεύτερη πα-τρίδα τους και δίνουν περη-φάνια στη Κρεμαστή. Τα τελευταία χρόνια με ιδιαίτερη χαρά βλέπουμε ότι οι συγχωριανοί μας του κά-μπου ανακαινίζουν το πατρι-κό σπίτι και οικογενειακώς με τα παιδιά και εγγόνια κάνουν τις θερινές διακοπές τους στο χωριό, αναβιώνουν τις παιδι-κές μνήμες και συμμετέχουν στις πολιτιστικές εκδηλώσεις του χωριού μας. Έτσι θερμαίνεται η ελπί-δα μας για τη διατήρηση και ανάπτυξη της Κρεμαστής, με αμετάβλητα τα έθιμα της και ζωντανή την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Ν.Α.Δ