Η ιστορική Μονή του Αγίου Μηνά, πολιούχου της Χίου
Το μοναστήρι του Αγίου Μηνά ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1572-1595 και ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κων/πολης. Γρήγορα επανδρώθηκε και γνώρισε μεγάλη ακμή κυρίως κατά την περίοδο του 17ου και 18ου αιώνα. Τότε πολλοί περιηγητές επισκέπτονται το μοναστήρι καταγράφοντας πολλές σημαντικές πληροφορίες στα κείμενά τους. Γύρω από τον ψηλό περίβολο απλωνόταν πλήθος τα κτίσματα της Μονής: το καθολικό, το κωδωνοστάσιο, η βιβλιοθήκη, η τράπεζα, τα κελιά των μοναχών, οι στέρνες, οι φούρνοι, οι αποθήκες, οι στάβλοι. Την περίοδο αυτή λειτουργεί πλουσιότατη βιβλιοθήκη και Σχολή, στην οποία φοίτησαν κορυφαίες μορφές, όπως ο Δανιήλ Φιλιππίδης, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ και ο Μητροπολίτης Χίου Πλάτων Φραγκιάδης.
To Μέγα Σάββατο 1 Απριλίου 1822 οι εχθροί καταστρέφουν τα κοντινά χωριά, τα Θυμιανά και το Νεχώρι και στη συνέχεια στρέφονται κατά της Μονής του Αγίου Μηνά. Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα 2 Απριλίου 1822 η αναστάσιμη Θεία Λειτουργία διεκόπη από τις πολεμικές κραυγές των εχθρών και τους κανονιοβολισμούς. Οι βόμβες που έπεφταν από τους απέναντι Μύλους, προξένησαν ρήγμα στο τείχος που επέτρεψε την είσοδο του μαινόμενου πλήθους των πολιορκητών. Όλοι οι πολεμιστές έπεσαν μαχόμενοι και μετά ξεκίνησε η σφαγή. Όσοι χριστιανοί δεν κατάφεραν να μπουν στο Καθολικό της Μονής, σφαγιάστηκαν, πυρπολήθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Μέσα στο ναό ήταν τόσος ο συνωστισμός, που οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να ανοίξουν την πόρτα. Αφού ξήλωσαν ένα μέρος της στέγης, έριξαν φωτιά και έκαψαν όλους τους χριστιανούς ζωντανούς. Το ίδιο έκαναν και στη δεξαμενή του μοναστηριού, ενώ στη συνέχεια ακολούθησε εμπρησμός. Τον ηγούμενο και τους μοναχούς της Μονής, αφού τους βασάνισαν, τους θανάτωσαν. Το αίμα και οι σάρκες των σφαγιασθέντων πότισαν το δάπεδο του καθολικού της Μονής και άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους μέχρι σήμερα. Ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει καθαρά στίγματα αίματος που σχηματίζουν το περίγραμμα ενός παιδιού, το αποτύπωμα του πέλματός του, καθώς και ίχνη κομμένων κεφαλιών. Επισκέπτες και ξένοι περιηγητές αναφέρουν ότι ανθρώπινα οστά ήταν διάσπαρτα γύρω από το μοναστήρι και το λόφο για πολλές δεκαετίες. Ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει στο ιερό Οστεοφυλάκιο της Μονής, στο ναΰδριο των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, τα οστά που κατάφεραν να συγκεντρώσουν οι κάτοικοι, καθώς και το μισό τμήμα της πόρτας της εισόδου του Μοναστηριού, διάτρητο από τα βλήματα των εχθρών.
Μετά την καταστροφή τη Μονή επάνδρωσαν τρεις μοναχοί, οι οποίοι αφοσιώθηκαν στο δύσκολο έργο της αποκατάστασης των καταστροφών (το έτος 1833), ενώ το 1879 χτίζεται το οστεοφυλάκιο στο οποίο εναπόκεινται οστά σφαγιασθέντων. Ο φοβερός σεισμός (1881) προκάλεσε και πάλι μεγάλες καταστροφές.Ο Αύγουστος του 1931 είναι μια καθοριστική στιγμή. Στο Μοναστήρι του Αγίου Μηνά καταφθάνουν 12 μοναχές από τα Αλάτσατα και το 1932 μετατρέπεται σε γυναικείο αυτοδιοίκητο. Σιγά σιγά άρχισαν να καταφθάνουν και άλλες μοναχές συνολικά 32-34. Το έτος 1934 επισκέπτεται τη Μονή ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ενώ τη δεκαετία του 1950 γίνονται οι τελευταίες προσπάθειες για ανακαίνιση του μοναστηριού και το 1957 ο βασιλιάς Παύλος γίνεται δεκτός από το Συμβούλιο της Μονής.
Σήμερα, το μοναστήρι του Αγίου Μηνά είναι ένα μεγάλο παγχιακό προσκύνημα. Κάθε χρόνο, την Τρίτη της Διακαινησίμου, τιμώνται τα θύματα της σφαγής. Εκδήλωση τιμής γίνεται και στις 11 Νοεμβρίου, την ημέρα που γιορτάζει ο Ναός και μαζί όλη η Χίος την ελευθερία της.
https://www.youtube.com/watch?v=Jmfo6rSECks
