Το καταξιωμένο στη συ-νείδηση των κατοίκων της ορεινής Ηλεί-ας και όχι μόνο περιοδικό «Φολόη» απευθύ-νεται -και αυτό οφείλει να κά-νει- σε όλα τα κοινωνικά και λα-ϊκά στρώματα και για το λόγο αυτό οι υπεύθυνοι της σύντα-ξης, αλλά και οι συνεργάτες του οφείλουμε να είμαστε προσεκτι-κοί στην επιλογή των θεμάτων, που θα πρέπει να είναι σύμφω-νη και να μην παρεκκλίνει από το σκοπό και τους στόχους του περιοδι-κού (Λαογραφικό – οικολογικό – ιστο-ρικό – λογοτεχνικό ενημερωτικό περιοδι-κό για τα χωριά του οροπεδίου), όσο και στην απλότητα του ύφους και την σαφήνεια των vο-ημάτωv, εις τρόποv ώστε να νίνονται κατα-νοητά απ’ όλους. Στα πλαίσια αυτής της βασικής αρχής, θα επιχειρήσω,με όσο το δυ-νατό απλό και αναλυτικό τρόπο, να ρίξω περισσότερο φως στον αναγνώστη σε ό,τι αφορά την 
ερμηνεία και τον συμβολισμό του γνωστού σε όλους μύθου του Ηρακλή και της πάλης του με τους Kέvταυρoυς της Φολόης. Με το θέμα αυτό είχα ασχοληθεί και παλιότερα – ειδικά για το συμ-βολισμό των Κενταύρων, μια όμως πιο εμπεριστατωμένη διερεύνηση συ-νολικά του μύθου μου δίνει τη δυνατό-τητα να επανέλθω. Είναι αρχικά βέβαιο ότι όλοι σήμερα γνω-ρίζουν και πιστεύουν πως δεν υπήρξαν ποτέ στην πραγματικότητα τα ανθρωπομορφικά αυτά όντα Φόλος, Ήρακλης, Κένταυροι, Κάπρος του Ερυμάνθου κ.λπ., όμως δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι γιατί δημιουργήθηκε αυτός ο μύθος και οι τόσοι άλ-λοι από τους παvάρχαιoυς κατοίκους, τί σκοπό εξυπηρετούσαν και πότε σταμάτησε ο άνθρωπος να πλάθει μύθους καθώς και με τι κα-λύφτηκε αυτό το κενό μετά τη λήξη της μυθικής εποχής.Κατ’ αρχήν θα πρέπει να πούμε ότι από τους πανάρχαιους μύ-θους για τη Φολόη ο πιο σπουδαίος είναι αυτός με τη φιλοξενία του Ηρακλή από το Φόλο και την αναμέτρησή του με τους υπόλοιπους Κένταυρους της Φολόης, που είχαν έρθει από τη Θεσσαλία (ο Χαρ. Σ. Παπαγιάννης αναφέρει στο βιβλίο του για το Κούμανι ότι «στην πραγματικότητα πρόκειται για τους Θεσσαλούς αποίκους, που ήρ-θαν στη Φολόη με τα άλογά τους… ») και εγκαταστάθηκαν στα δάση της Φολόης, ύστερα από τη μάχη που είχαν δώσει με τους Λαπί-θες (αρχικά ήσαν μυθικά όντα, συγγενή με τους Κέvταυρους, αρ-γότερα όμως παραστάθηκαν από τους ποιητές με ανθρώπινη μορ-φή και έτσι ξεχώριζαν από τους Κένταυρους, οι οποίοι από τη μέση και πάνω είχαν μορφή ανθρώπου και από τη μέση και κάτω αλό-γου). Στα δάση της Φολόης που έμεναν λήστευαν τους διαβάτες και φόνευαν πολλούς κατοίκους της γύρω περιο-χής, μέχρι που ήρθε ο Ηρακλής και τους απο-μάκρυνε φονεύοντας πολλούς απ’ αυτούς. Πρώτος αναφέρει το μύθο του Ηρα-κλή με τους Κένταυρους ο Απολλό-δωρος ο Αθηναίος στο έργο του «Βιβλιοθήκη», 2, 5, 4, που έζησε το 2ο π.Χ. αιώνα, και ακολουθεί ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αιώνας π.Χ.), ο οποίος στο έργο του «Βιβλιοθήκη Ιστορική», 4, 12. κάνει εκτεταμένη αναφορά στο μύθο. Στην προσπάθειά μου να δώσω μια εκλαϊκευμένη και προ-σιτή στους απλούς ανθρώπους ερ-μηνεία του μύθου του Ηρακλή με τους Κένταυρους της Φολόης, θα αρ-χίσω ανάποδα χρονολογικά, θα αρχίσω από ‘το σήμερα και θα γυρίσω πίσω στο απώ-τερο παρελθόν, τότε που δημιουργήθηκε ο μύ-θος, με τον ακόλουθο τρόπο: Βρισκόμαστε, λοιπόν, στο οροπέ-διο της Φολόης το χειμώνα του 2011. Στα χωριά της ορεινής Ηλείας, όσοι από τους κατοίκους έχουν απομεί-νει και ιδιαίτερα οι νέοι άνθρω-ποι, ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και ελάχιστα με τη γεωργία ή άλλες εργασίες που έχουν σχέση με το δρυοδάσος. Τις περισσότερες μέρες στο ορο-πέδιο και ιδιαίτερα στην περιο-χή του δάσους επικρατούν άσχη-μες καιρικές συνθήκες και πολλές φορές έντονες, με αστραπές, κεραυ-νούς, καταρρακτώδεις βροχές, πλημ-μύρες, ανεμοθύελλες, χαλαζοπτώσεις, κα-ταιγίδες και χιονοπτώσεις, που αναστατώνουν και διαταράσσουν την ομαλή και ήρεμη ζωή ανθρώ-πων και ζώων, που είναι εκτεθειμένοι στην ύπαιθρο και απειλού-νται από τις συνέπειες των άγριων αυτών καιρικών φαινομένων, Οι άνθρωποι αυτοί, οι ξωμάχοι, όλοι τους, μα όλοι τους ανεξαιρέτως αποδίδουν τις σκληρές και άγριες αυτές καιρικές συνθήκες σε φυ-σικά φαινόμενα, που εδώ και πολλούς αιώνες έχουν παρατηρη-θεί, αναλυθεί και ερμηνευτεί από τους επιστήμονες και έχουν εντο-πιστεί οι αιτίες που τα προκαλούν. Έτσι κάθε φορά που ξεσπούν άγρια καιρικά φαινόμενα, εκείνο που δεν απασχολεί το σημερινό άνθρωπο, τον άνθρωπο της υπαίθρου, που είναι ιδιαίτερα εκτε-θειμένος σ’ αυτά, είναι οι αιτίες που τα προκαλούν, αφού γι’ αυτές έχουν δοθεί απαντήσεις από τους επιστήμονες, και για το – μόνο που ενδιαφέρονται οι εργαζόμενοι στην ύπαιθρο άνθρωποι κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες είναι το πώς θα προφυλάσσο-νται και θα λαμβάνουν προστατευτικά μέτρα από τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία τους και η σωματική τους ακεραιότητα από τα φαινόμενα αυτά.
Ας έρθουμε τώρα στο απώτερο, στο μακρινό παρελθόν, ας γυρίσουμε τρεις και πλέον χιλιάδες χρόνια πίσω, όπου και τότε ζούσαν και κατοικούσαν μόνι-μα άνθρωποι στο οροπέδιο της Φολόης και ας δούμε τι πίστευαν οι άvθρωποι εκείνης της εποχής, ποιά ήταν η γνώμη τους για τα άγρια αυτά καιρικά φαινόμενα, πού απέδιδαν τις αιτίες τους και ποιες δυνάμεις πίστευαν ότι τα κατευθύνουν. Μπροστά στα μαvιασμένα καιρικά φαινόμενα, στις ανεμοθύελλες και τις καταιγίδες, στις αστραπές και τους κεραυνούς, στις αστα-μάτητες βροχοπτώσεις και χιονο-πτώσεις, στις πλημμύρες και τις καταστροφές που ακολουθού-σαν, οι άνθρωποι έμεναν έκπλη-κτοι και καταφοβισμένοι και μη μπορώντας να δώσουν κάποια εξήγηση, απέδιδαν τις αιτίες τους σε αόρατες υπερφυσικές δυνά-μεις, στις οποίες αυτές δυνάμεις έδιναν με τη φαντασία τους διά-φορα ονόματα και έτσι άρχισαν σιγά-σιγά να δημιουργούνται ολόκληροι κύκλοι μύθων, που η ισχύς τους κράτησε μέχρι τότε που ο άνθρωπος με τη δύναμη του μυαλού του κατόρθωσε να δώσει επιστημονικές εξηγήσεις και να αποδώσει την ύπαρξή τους σε φυσικούς νόμους.Τι ήσαν, λοιπόν, τα ανθρωπόμορφα αυτά τέρατα, οι Κένταυροι, για τους κατοίκους του οροπεδίου της Φολόης εκείνης της εποχής και τι συμβολίζει ο Ηρακλής, που κο-νταροχτυπήθηκε μαζί τους και τους εξουδετέρωσε; Ήσαν οι ανεμοθύελλες και οι καταιγίδες, οι αστραπές και οι κεραυνοί, οι καταρρακτώδεις βροχές και οι χιονοθύελ-λες, τα ξεριζωμένα δέντρα και οι αποκολλημένοι βράχοι, ενώ ο Ηρακλής είναι ο ήλιος, που με τις θερμές και καυ-τερές του ακτίνες σκορπούσε και διέλυε τα μανιασμένα σύννεφα, απορροφούσε την υγρασία και επανέφερε στη φυσιολογική της κατάσταση τη γύρω φύση του δρυο-δάσους. Έτσι και το φουσκωμένο ποτάμι από τα πολλά νερά, τα λιθάρια και τα ριζιμιά, ο Ερύμανθος, ονομάστηκε Κάπρος (αγριογούρουνο), που ορμούσε και κατέστρεφε ό,τι εύρισκε μπροστά του και μόνο ο Ηρακλής, δηλαδή ο ήλιος, κατόρθωσε να τον υποτάξει και να απαλλάξει τους κατοίκους από τις ζημιές που προκαλούσε.Να, λοιπόν, πώς άρχισαν να δημιουργούνται με τη φα-ντασία του λαού οι διάφοροι μύθοι και για πολλά χρόνια να αποτελούν το «πιστεύω» των ανθρώπων, μέχρι που ο ίδιος ο άνθρωπος, με εργαλείο το μυαλό του, μέσα από τις παρατηρήσεις του, τα πειράματά του, τις επιστημονικές του διατριβές και γενικά τις γνώσεις, που σιγά-σιγά απέ-κτησε, κατόρθωσε να δώσει απαντήσεις σε κάθε καιρικό και φυσικό φαινόμενο, που του προκαλούσε το δέος και την απορία και δεν γνώριζε από πού προέρχεται και ποιες δυνάμεις το προκαλούν. Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε και ο μύθος του Ηρακλή με τους Κένταυρους της Φολόης.Από τότε και μετά οι άνθρωποι σταμάτησαν να πλάθουν μύθους, έπαυσαν να πιστεύουν σε αόρατα τέρατα και προσγει-ώθηκαν στην πραγματικότητα μέσω της γνώσης και των επι-στημονικών πορισμάτων.Για την ερμηνεία και το συμ-βολισμό του μύθου του Ηρακλή και των Κένταυρων της Φολόης έχουν ασχοληθεί και έχουν συ-μπεριλάβει σε έργα τους αρκετοί Έλληνες και ξένοι συγγραφείς. Ενδεικτικά αναφέρουμε τι γρά-φει σχετικά ο Paul Decharme στο έργο του «Mythologie de la Grece Antique», (Ελληνική μετά-Φραση Ι. Οικονομίδη σελ. 483): «Ολίγοι μύθοι εγκλείουσι τόσο σαφή σημασίαν όσον αυτός. Οι Kένταυροι είναι οι δαίμονες της θυέλλης, της πυκνουμένης πέριξ των κορυφών των ορέ-ων, των οποίων είναι οι άγριοι και τερατώδεις κάτοικοι. Ο δεχόμενος την φιλοξενίαν του Φόλου Ηρακλής είναι ο εισερχόμενος εις το ατμώδες νέφος ήλιος, όπου Φαίνεται πίνων το εντός αυτού εγκεκλεισμένον ρευστόν. Αλλά μετ’ ολίγον το κατ’ αρχάς μεμονωμένον νέφος τούτο προσελκύει και άλλα ερχόμενα εκ των εγγύς κορυφών. Συναθροίζονται επ’ αλλήλων, πολιορκούν την κατοικίαν, εν η ο ήλιος είναι κεκρυμμένος και εξαπολύουν την θύελλαν, μέχρις ότου αι ακτίνες του νικηφόρου αστέρος διατρυπούν τους εχθρούς του, καταδιώκουν και διασκορπίζουν αυτούς εις τα πέρατα του ορίζοντος».
Σωκράτης Παν. Μάσσιας
ΦιλόλογοςΤηλ. 26210-34155, e-mail: massias.socratis@gmail.com
