Η Νεράιδα-πρώην Σπινάσα
Η Νεράϊδα είναι ένα αντιπροσωπευτικό χωριό της ιστορικής περιοχής των Αγράφων. Τόσο από πλευράς φυσικού περιβάλλοντος όσο και πολιτιστικής – ιστορικής πλευράς.
Είναι έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Νεράϊδας που περιλαμβάνει τους Οικισμούς Νεράϊδα, Σαραντάπορα και Μεγαλάκκο. Βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νομού Καρδίτσας, στα σύνορα με το νομό Ευρυτανίας στον οποίο ανήκε μέχρι το 1974.
Το χωριό είναι χτισμένο στις δυτικές πλαγιές της ελατοσκέπαστης Μάρτσας, σε υψόμετρο 850 μ. και είναι περιτριγυρισμένο από τις βουνοκορφές Κόψη, Προσηλιάκου, Φιδόσκαλα, Καμάρια, Φλίσιο, Παπαδημήτρη, Νιάλες, Ίταμο, Καπροβούνι και Βουλγάρα, ενώ κάτω απ’ το χωριό κυλάει το καλύτερο κομμάτι του ποταμού Μέγδοβα (Ταυρωπού). Χωρίς υπερβολή είναι στην καρδιά των Αγράφων. Όλη αυτή η περιοχή στους αρχαίους χρόνους ονομάζονταν Δολοπία.
Την ονομασία Νεράϊδα την πήρε πρόσφατα το 1928 ενώ στους αιώνες της ιστορίας ονομάζονταν Σπινάσα. Η ιστορία της Σπινάσας χάνεται στα βάθη των αιώνων. Το πρώτο γραπτό στοιχείο που έχουμε μέχρι σήμερα και την αναφέρει είναι το τουρκικό φορολογικό κατάστιχο του 1454 όπου αναφέρονται προϊόντα που παρήγαγε αλλά και ονοματεπώνυμα των τότε κατοίκων της, βεβαιώνοντάς μας πως υπήρχε και στη βυζαντινή εποχή. Τα επόμενα χρόνια αναφέρεται σε Προθέσεις Μοναστηριών (Μεγ. Μετεώρου, Δουσίκου, Παναγίου Τάφου κ. ά.) με αφιερωτές κατοίκους της.
Στη Νεράϊδα σώζεται ακόμα σήμερα ένα από τα παλιότερα μοναστήρια των Αγράφων, το Μοναστήρι Γεννήσεως Θεοτόκου Σπινάσας, στο οποίο είχε σταλεί πατριαρχικό συγγίλιο το 1600 όπου υπάρχει πάλι γραπτή αναφορά της Σπινάσας. Το μοναστήρι αυτό χτίστηκε πολύ παλιότερα άγνωστο πότε ακριβώς.
Πολλοί ονομάζουν τη Σπινάσα ως μικρό «Μυστρά» των Αγράφων αφού μέσα στο τότε χωριό υπήρχαν περίπου δέκα (10) εκκλησίες, ερείπια των οποίων καθώς και οι ονομασίες σώζονται ακόμα σήμερα. Η μεγαλύτερη ακμή της ιστορίας του χωριού ήταν επί τουρκοκρατίας μεταξύ 1525 και 1770, όπως και όλων των αγραφιώτικων χωριών που είχαν τότε αυτονομία. Κάηκε στα ορλωφικά το 1770 ενώ προεπαναστατικά ο ήρωας Κατσαντώνης έδωσε στην περιοχή πολλές μάχες καθώς και μέσα στη Σπινάσα το 1808.
Ποιό αναλυτικά αυτά τα ιστορικά στοιχεία μπορείτε να τα βρείτε στην ιστοσελίδα της Νεράϊδας.